Dit blogartikel is het vijfde onderdeel van een reeks waarin wij de AI-verordening en het gebruik van AI-systemen bespreken. In deze blog gaan wij in op AI en het auteursrecht. Over twee weken zal het zesde onderdeel van de reeks verschijnen. Onderaan dit artikel vindt u de links naar de overige artikelen.
AI blogreeks deel V – AI en auteursrecht
Een interessante vraag in de praktijk is of een tekst, afbeelding of video die door een AI-systeem is gemaakt, auteursrechtelijk beschermd kan zijn. Een machine of computerprogramma kan zelf geen auteursrechtelijk maker zijn. Maar kan er bij het gebruik van AI wel sprake zijn van menselijke creativiteit? In deze blog bespreken we de meest recente ontwikkelingen op dit gebied.
Generatieve AI
De AI-verordening gaat niet specifiek in op het auteursrecht, maar het onderwerp wordt wel herhaaldelijk genoemd in de toelichting. Dit geldt vooral voor AI-systemen voor algemene doeleinden. Dit zijn bijvoorbeeld generatieve modellen, zoals ChatGPT, die tekst, afbeeldingen of video’s kunnen ontwikkelen voor allerlei taken.
Generatieve AI-systemen ontwikkelen content op basis van handmatig ingevoerde instructies of vragen (ook wel ‘prompts’ genoemd). Achter deze systemen zit software die een algoritme gebruikt dat is getraind door grote hoeveelheden data. Aan de hand van de ingevoerde prompts genereert het AI-systeem vervolgens output.
Auteursrecht
Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen. Binnen de EU wordt aangenomen dat sprake is van auteursrecht als het gaat om een “eigen intellectuele schepping” van de maker. In Nederland is dit vertaald naar het vereiste van een “eigen oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel van de maker.”
Ondanks het technische karakter ervan, komen ook computerprogramma’s voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking. Een AI-systeem kan op zichzelf dus auteursrechtelijk beschermd zijn, zolang het een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt.
Output
Maar hoe zit het met de door het AI-systeem ontwikkelde creatie? Kan de door AI ontwikkelde afbeelding, tekst of video op zichzelf auteursrechtelijk beschermd zijn? Hiervoor moeten we dieper ingaan op het criterium van het persoonlijk stempel van de maker. Hiervan is sprake als het gaat om “scheppende menselijke arbeid door het maken van vrije en creatieve keuzes.”
Als we dit toepassen op generatieve AI, is de conclusie dat de output van AI in beginsel geen voortbrengsel van de menselijke geest is. Op de output zelf rust dus in principe geen auteursrecht. Verandert dit als we kijken naar de vraag of het auteursrecht op de output kan ontstaan door menselijke invloed in de vorm van een prompt?
Prompts
Stel dat een gebruiker een AI-systeem specifieke en gedetailleerde instructies geeft om een afbeelding te maken. De vereiste creativiteit voor het persoonlijk stempel is dan niet simpelweg uit de afbeelding zelf af te leiden. Om auteursrecht te claimen, moet de gebruiker kunnen bewijzen dat de specifieke prompt tot de creatie heeft geleid en dat hierbij menselijke creativiteit een rol speelde.
Aanbieders van generatieve AI-systemen zijn op grond van de AI-verordening verplicht te vermelden dat de inhoud kunstmatig tot stand is gekomen. Als blijkt dat AI is gebruikt, moet de gebruiker bewijzen dat er menselijke creativiteit zit in de prompts om aanspraak te maken op auteursrecht.
Rechtspraak
Hoewel in Nederland nog geen rechtspraak bestaat over dit onderwerp, is dit in andere delen van de wereld wel het geval. In een Amerikaanse zaak werd een kunstwerk dat volledig door een AI-model was gemaakt, niet gezien als een werk van een menselijke auteur. De rechter oordeelde dat de ontwerper van het AI-model geen auteursrecht toekwam.
Een andere zaak betreft een afwijzing van een aanvraag bij het U.S. Copyright Office voor door AI gemaakte afbeeldingen in een stripboek. In de prompts waren volgens het USCO onvoldoende creatieve keuzes gemaakt om controle te hebben over het eindproduct. Er was daarom geen sprake van een auteursrechtelijk beschermd werk.
In Tsjechië werd een zaak behandeld waarin een AI-afbeelding van twee mensen die een contract tekenden, niet werd erkend als auteursrechtelijk werk. De rechter oordeelde dat de prompt hooguit een idee is of een suggestie voor een werk, dat niet kan leiden tot een auteursrechtelijk beschermd werk.
In China zien rechters AI als een instrument/hulpmiddel van de scheppende mens, waardoor door AI ontwikkelde creaties daar wél voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen.
Conclusie over AI en het auteursrecht
Er is nog veel onduidelijkheid over het gebruik van AI en het auteursrecht. Uit de rechtspraak lijkt te volgen dat een maker in de toekomst steeds meer zal moeten aantonen en bewijzen om zich creatief maker van een werk te kunnen noemen.
Heeft u naar aanleiding van deze blog een vraag? Neem dan contact op met Alexandra van Beelen of Hester Ellemers. Onze advocaten in Groningen, Leeuwarden en Assen hebben uitgebreide ervaring binnen het ICT-recht en intellectueel eigendomsrecht.
Dit blogartikel is onderdeel van een reeks waarin wij de AI-verordening en het gebruik van AI-systemen bespreken. Klik hieronder om de overige delen van deze reeks te lezen.
Verboden AI-systemen (Deel II)
